“Tôi mệt quá” là câu nói được lặp đi lặp lại thường xuyên trong dịch bệnh COVID-19 hiện nay. Sau nhiều tháng lo âu và điều chỉnh lối sống, việc mọi người trở nên mệt mỏi là điều dễ hiểu. Phụ huynh thì kiệt sức khi phải chăm sóc con liên tục mà không có thời gian nghỉ ngơi. Vài người thì phải ôm đồm quá nhiều khi cố gắng sắp xếp giữa làm việc tại gia và học tại nhà. Giữa những mối lo âu về sức khỏe, tài chính và cách ly, mọi người đều cảm thấy căng thẳng hơn ở một mức độ nhất định, và đó chính là sự mệt mỏi. Sự mệt mỏi này sẽ biến mất khi ta ngủ một giấc dài và ngon, hay tốt hơn là khi có một kì nghỉ.

Tuy rằng, được nghỉ ngơi thì sẽ rất tốt, nhưng đa số mọi người, trừ bệnh nhân COVID-19 và những người mắc bệnh khác, đều có thể tự vượt qua sự mệt mỏi mà không cần nghỉ ngơi, chính là bởi vì họ không hề bị bệnh. “Mệt” là một từ mơ hồ bao trùm nhiều mức độ khác nhau của sự kiệt sức. Tuy nhiên, cần phân biệt nhất, chính là giữa mệt mỏi thông thường và mệt mỏi do bệnh lý gây nên.

Như thế nào là mệt mỏi thông thường ?

Sự mệt mỏi hàng ngày mà không do bệnh lý thường bắt đầu bởi những vấn đề sức khỏe cơ bản. Bạn có thể cảm thấy buồn ngủ, thiếu ngủ, hoặc cơ thể và tâm trí rã rời sau nhiều giờ cố gắng hay căng thẳng liên tục, nhưng bạn không cảm thấy ốm yếu. Các cơ bắp và các khớp không nhức mỏi như khi bạn bị cúm. Bạn vẫn có thể rời giường và vượt qua một ngày, dù cho không thật sự muốn. Một cốc cà phê hay một giấc ngủ ngắn sẽ giúp bạn vực dậy.

Mệt mỏi dạng này thường liên quan đến các nhân tố bên ngoài: thiếu ngủ, căng thẳng, tập luyện thể thao quá mức. Nhưng bên trong cơ thể của bạn vẫn hoạt động tốt: các tuyến và các cơ quan nội tạng hoạt động bình thường, sự nhiễm trùng không làm cạn kiệt năng lượng cơ thể; hệ thần kinh có thể bị quá tải, nhưng vẫn không có thương tổn thật sự nào.

Như thế nào là mệt mỏi do bệnh lý?

Khi tôi bị bệnh Lyme kéo dài, nhiễm trùng do babesia và bệnh ehrlichiosis (là những bệnh do bọ ve lây truyền), cũng như bệnh nhiễm mạn tính vi-rút Epstein – Barr, một giấc ngủ ngon buổi tối không hề giúp ích chút nào. Những giấc ngủ ngắn giúp tôi sống sót qua một ngày nhưng cũng không giúp cải thiện năng lượng của tôi. Uống cà phê thì cũng giống với việc chữa viêm tai bằng cách ăn kẹo vậy. Dù cho tôi có nghỉ ngơi nhiều đi chăng nữa thì sự kiệt sức vẫn tiếp diễn.

Tôi cảm thấy như mình bị cúm, chỉ khác là nó kéo dài trong nhiều năm. Cả người tôi nhức mỏi. Tôi bị đau nửa đầu. Tôi gặp những cơn ác mộng như ảo giác. Tôi hoàn toàn không thể tập luyện thể thao; có lúc tôi quá mệt để có thể leo cầu thang hay ngồi ở bàn ăn tối. Tôi không thể tập trung, không thể đọc sách hay xem TV. Đôi khi, tôi quá mệt để nói chuyện.

Không có cách nào để tự vượt qua được sự mệt mỏi này, bởi vì nguyên nhân là từ các yếu tố bên trong: những căn bệnh đang tàn phá cơ thể tôi. Chỉ khi chúng được điều trị đúng cách tôi mới bắt đầu cảm thấy khỏe hơn.

Trong trường hợp của tôi, nguyên nhân gốc rễ là do sự nhiễm khuẩn (bệnh Lyme, bệnh erhlichiosis), do kí sinh trùng (babesiosis), và do vi-rút Epstein – Barr. Mệt mỏi nghiêm trọng cũng có thể là hậu quả của những tình trạng và căn bệnh khác bao gồm hội chứng mệt mỏi mạn tính, hội chứng đau xơ cơ và bệnh đa xơ cứng.